Доц. д-р Габриела Крстевска

На прагот сме на четвртата индустриска револуција. Развојот на вештачката интелигенција, роботиката, 3Д печатењето, развојот во генетиката итн. се само дел од револуционерните случувања коишто од една страна постојано се засилуваат, а од друга страна се меѓусебно поттикнати. Луѓето и машините сѐ потесно соработуваат. Автоматизацијата и вештачката интелигенција ја зголемат продуктивноста и економскиот раст. Цели индустрии се прилагодуваат на овие случувања, но од аспект на пазарот на трудот многу луѓе во светот ќе треба да ги променат своите сегашни професии, да се преквалификуваат и да ги надградат своите знаења и вештини.

Индустриското прилагодување води до состојба каде што бројот на некои работни места расте и се развива премногу брзо на сметка на други кои почнуваат да стануваат т.н. „вишок“ на пазарот на трудот. Не е исклучена можноста, и тоа на глобално ниво, да се соочиме со парадоксот од една страна да имаме интензивна конкуренција во борбата за глобални таленти, а од друга страна, односно во исто време, да се појави еден „вакуум простор“ на вештини за коишто нема да има доволно време да се развиваат и да бидат применети во новонастанатите бизниси.

Несоодветните промени во бизнис моделите, ќе имаат длабоко влијание во годините коишто следат. Тоа подразбира дека, највлијателните двигатели на промените врз целокупната глобална индустрија се очекува да имаат значаен импакт и врз низа работни места. Притоа, почнувајќи од креирањето на нови работни места до целосна замена на постојните со нови, како и преку зголемената продуктивност на трудот ќе влијае врз проширувањето на недостигот на одредени вештини, кои со тек на време најверојатно и целосно ќе се заборават. Не можеме да го занемариме фактот дека пред десетина години во многу индустрии и земји голем дел од занимањата кои денес се најбарани, воопшто и не постоеја. Темпото на промена во технолошкиот поредок сѐ повеќе се засилува. Постои проценка дека дури 65% од децата коишто денес го отпочнуваат своето основно образование, во периодот кога ќе започнат да работат ќе бидат активни на работни места коишто ќе бидат комплетно нови, иако денес не само што не постојат, туку и не се изучуваат како идни професии.

Во ваквото  поле на вработувања коешто рапидно се менува и се развива, од круцијална важност за компаниите, индустриите, владите и индивидуите во насока на целосно искористување на можностите коишто ги нудат промените, како примарна цел ќе биде способноста истите овие споменати чинители (и тоа секој од нив засебно) да ги предвидат и да се подготват за потребните идни вештини со кои ќе можат да влијаат на намалувањето и ублажувањето на непосакуваните исходи. Иднината,  секако,  ни е непозната на сите, но, тоа не значи дека треба да дозволиме да ја чекаме целосно неподготвени. Напротив, со развојот на дигитализацијата, треба да очекуваме позитивен развој на целокупната продуктивна моќ., т.е. се очекува таа да има значаен импакт на вработувањата и вештините во годините што следат, и тоа на сите нивоа и во сите сектори и индустрии.

Во една ваква ситуација каде што секое работно место станува сѐ повеќе поврзано и зависно од технологијата, за очекување е и фактот дека ќе се создаде ново поле во кое победниците и губитниците можеби ќе си ги заменат своите улоги. Развојот на технологијата и промените коишто овој развој го носи во бизнис моделите, наметнува континуирана адаптација на вештините за успешна партиципација на пазарот на трудот. Тоа подразбира дека, индивидуите коишто нема да сакаат или нема да можат да се прилагодат ќе се соочат со фактот на заостанување и неможност за вработување.

Работата во иднина очекувано е да се реализира со поголеми меѓусебни поврзувања и ориентираност кон воспоставување на мрежи. Од вработените ќе се очекува да поседуваат компетенции за работа низ различни дисциплини (да бидат мултидисциплинарни), да соработуваат виртуелно. Компаниите, се сѐ повеќе отворени во однос на нивните активности поврзани со иновативноста; меѓусекторските и меѓудисциплинарните соработки со добавувачите, со нивните клиенти, со партнерите и други засегнати страни стануваат сѐ пораспространети во развојот на производи и услуги коишто организациите ги нудат.

Со промената на светот под влијание на развојот на технологијата, тој во однос на работата на еден специфичен начин станува и пофлексибилен. Но, тоа подразбира дека, од вработените се очекува самите да преземат уште поголема одговорност за развојот на сопствените вештини. Тоа исто така подразбира и бара едукација на повеќе различни нивоа, сѐ со цел да бидат во чекор со „новото“ и актуелно време. Токму тоа е она што на предавањата на Меѓународниот Славјански Универзитет „Г. Р. Державин“, на Факултетот за економија го изучуваме и разработуваме. Преку директни практични примери и вежби, студентите ги подготвуваме за новата ера на работната сила каде што компаниите сѐ поголемо значење и предност им даваат на т.н. „меки вештини (soft skills)“ на сметка на техничките знаења кои вработените ги изучуваат и поседуваат.

Иако многу детали се сѐ уште нејасни, едно е сигурно, дека дигиталната промена сосем сигурно ќе го преобрази пазарот на трудот.